همان‌طور که در پادکست قبلی گفته شد بانک شاهنشاهی به‌صورت بانک دولتی ایران با تابعیت خارجی و سرمایه‌های خصوصی خارجی به وجود آمد. علاوه بر اجازه نشر اسکناس -که امروزه می‌توان آن را از حقوق حاکمه ملت‌ها محسوب کرد- امور دیگری نیز طی یک امتیازنامه‌ به بانک شاهنشاهی واگذار شده بود که آن را تقریباً به‌صورت یک اداره دولتی درآورد؛ بنابراین پس از تشکیل بانک، وجوه متعلق به خزانه در حساب‌های مخصوصی ذخیره و انتقال وجوه دولتی به مناطقی دیگر-که سابقاً توسط صرافان ایرانی صورت می‌گرفت- به بانک محول شد. درآمد ادارات و اجاره‌بها گمرکات و درآمدهای مالیاتی نیز از همین طریق به مرکز فرستاده می‌شد. پرداخت وجوه ارتش و قشون نظامی نیز تا سال 1304 توسط این بانک صورت می‌گرفت.

تأسیس اولین بانک ایرانی

در سال 1304 اولین بانک ایرانی به نام بانک «پهلوی قشون» تأسیس شد. سرمایه اولیه این بانک 388 هزار تومان بود که از محل موجودی صندوق بازنشستگی درجه‌داران قشون تأمین شد و فعالیت آن نیز بر محور رسیدگی به امور مالی ارتش بود. این بانک در سال 1333 به بانک سپه تغییر نام داد.
در سال 1305 نیز «موسسه رهنی ایران» با استفاده از وجوه صندوق بازنشستگی کشور تأسیس شد. این موسسه که تحت نظارت وزارت دارایی فعالیت می‌کرد باهدف رفع نیاز مردم از طریق اعطای تسهیلات کوتاه‌مدت شکل گرفته بود و در مقابل اخذ وثیقه منقول به افراد وام با بهره پایین ارائه می‌کرد. پس از تشکیل بانک ملی موسسه رهنی دولتی ایران جزئی از بانک ملی شد و به «بانک کارگشایی» تغییر نام داد.

در همین سال «بانک روس و ایران» که تمام سهام آن به دولت اتحاد جماهیر شوروی تعلق داشت و به‌منظور تسهیل مبادلات بازرگانی بین ایران و دولت روسیه تأسیس شده بود، آغاز به کار کرد. فعالیت بانک در ابتدا منحصر به انجام امور مالی مؤسسات بازرگانی وابسته به دولت شوروی در ایران و مبادلات بازرگانی در بین دو کشور بود. این بانک قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تنها بانک خارجی بود که به انجام عملیات بانکی در ایران مشغول بود. مرکز قانونی بانک روس و ایران در تهران بود و فعالیت‌های آن در چارچوب قوانین بانکی ایران صورت می‌گرفت.

ملی شدن بانک‌ها

پس از پیروزی انقلاب اسلامی بانک‌های دولتی، خصوصی و مشترک ایرانی و خارجی در کشور همگی ملی شدند. بر اساس مصوبه شورای انقلاب در خرداد 1358 بانک‌های ایران همگی ملی اعلام شدند و به‌منظور حفظ سرمایه‌ها برخی از بانک‌ها در همدیگر ادغام شدند. به‌عنوان نمونه بانک تجارت در مهرماه همان سال از ادغام 11 بانک موجود به وجود آمد و دو سال بعد بانک ایران و روس نیز در بانک تجارت ادغام شد. بانک ملت هم از ادغام 10 بانک دیگر ایجاد شد.

امروز در کنار بانک‌ها، موسسه‌های مالی و اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه در ایران فعال شدند. برخی بانک‌ها نظیر بانک ملی ایران و بانک سپه با نام‌های گذشته خود به فعالیت ادامه می‌دهند.